jongeren

Jonge onderzoekers halen schat aan data over toekomst werk en gezin op

27 oktober 2025

Jongeren als mede-onderzoekers. Van begin tot eind waren ze betrokken bij het onderzoek ‘Op weg naar veerkrachtig werkende ouders en hun kinderen in 2040’. ZonMw interviewde projectleider Nicole van Kesteren (TNO) over jongerenparticipatie: ‘Ze dachten mee over de opzet en werving, kwamen met nieuwe creatieve werkvormen en samen analyseerden we de data.’

Nicole van Kesteren, senior onderzoeker Gender, Werk en Gezin bij TNO, is druk met de afronding van het onderzoek Op weg naar veerkrachtig werkende ouders en hun kinderen in 2040: Leren van het perspectief van jongeren van nu.’  Doel van het project is om de mentale gezondheid van toekomstige generaties werkende ouders en hun kinderen te bevorderen. Hoe denkt de huidige generatie jongeren daarover? Hoe kijken zij naar de verdeling van werk- en zorgtaken? Om dit goed in beeld te krijgen, zijn jongeren, ondersteund door een leernetwerk, als mede-onderzoekers ingeschakeld. Dat heeft veel opgeleverd. ‘De jongeren hebben enorm rijke data kunnen verzamelen. Dit onderzoek laat zien dat jongeren goed in staat zijn om toekomstgericht te denken.’

Gelijkwaardigheid is een belangrijk principe

De kunst is volgens Van Kesteren om jongeren op een gelijkwaardige manier te laten participeren bij het totale onderzoek. En dat gaat niet vanzelf. Dat vraagt om een gedegen aanpak en goede begeleiding. ‘Gelijkwaardigheid is een belangrijk principe en daar moet je heel bewust mee omgaan. Niet alles van tevoren willen bepalen, maar juist in overleg. Ik wil me echt verdiepen in de leefwereld van jongeren en daar woorden aan geven, waar ze zich in herkennen.’  
Ze doet dit op verschillende manieren. ‘Ik deel bijvoorbeeld dat ik als alleenstaande moeder ook zoekend ben naar de balans tussen werk en privé. In het kader van dit project heb ik mijn kinderen gevraagd hoe zij mij zien als werkende moeder. Hun eerlijke reacties hebben mij weer nieuwe inzichten gegeven, die mij verder helpen.’

Duidelijke kaders en goede begeleiding

Volgens Van Kesteren zijn er een aantal belangrijke punten om participatief jongerenonderzoek mogelijk te maken. ‘Dat begint met duidelijke kaders en goede begeleiding: de jongeren wisten wat er van hen verwacht werd en konden altijd met vragen terecht. Tegelijk kregen ze veel ruimte om hun eigen talenten in te zetten en keuzes te maken, bijvoorbeeld door creatieve werkvormen te bedenken en zelf de workshops te leiden. Die combinatie van vrijheid en structuur werkte heel goed.’   
Ze koppelen regelmatig ook de tussentijdse opbrengsten aan de jongeren terug. ‘Dat gaf hun vertrouwen en eigenaarschap. Je zag dat ze gaandeweg steeds makkelijker hun stem lieten horen en trots waren op wat ze leerden, zoals samenwerken, kritisch denken en presenteren’

Belang divers onderzoeksteam

Van Kesteren benadrukt dat betekenisvolle participatie ook gaat over de samenstelling van het onderzoeksteam. ‘Hoe meer je team een afspiegeling vormt van je doelgroep, hoe makkelijker het is om een gelijkwaardige sfeer te creëren. In ons project werkten we ook met een junior onderzoeker en een stagiaire, beiden in de twintig. Zij stonden dichter bij de leefwereld van de jongeren en brachten nieuwe perspectieven in. Dat maakte het voor de jongeren makkelijker om zich vrij te voelen en mee te doen, en verrijkte ook onze manier van werken als team.’

Via Jongerenambassadeurs, een landelijk programma waar jongeren worden gekoppeld aan maatschappelijke organisaties en vraagstukken, zijn jonge onderzoekers in de leeftijd van 15 tot en met 17 jaar gevonden. Deze jonge onderzoekers ontwierpen en voerden creatieve workshops met andere jongeren uit. ‘We hebben ze daarin uiteraard begeleid samen met 2 jongerencoaches van Jongerenambassadeurs. Ook kregen ze zelf een mini-training “hoe doe ik onderzoek”. Ze hebben vervolgens binnen het eigen netwerk jongeren bereid gevonden om deel te nemen aan de workshops.’

Tijdens de 3 workshops werden verschillende creatieve werkvormen ingezet. De deelnemers hebben mindmaps en fotocollages gemaakt, er is geschreven en geknipt. Aan de hand daarvan praten ze over hun zorgen en toekomstdromen, en reflecteerden op dilemma’s zoals hoe ze een balans kunnen vinden tussen werk, zorg voor hun gezin en persoonlijke ontwikkeling binnen bestaande maatschappelijke verwachtingen en structuren.’ Zo kwamen hele mooie gesprekken op gang. Tijdens de laatste workshop zijn er roadmaps gemaakt: wie in het ecosysteem moet welke stappen zetten om de toekomstdroom van de jongeren mogelijk te maken ‘Dat leidde tot 10 paden met stappen voor gezinnen, kinderopvang, scholen, werkgevers, maatschappelijke instellingen, overheid en kennispartners.’

Hieronder vind je een van de mindmaps die in de workshops door de jongeren zijn gemaakt:

Enthousiasme en snelheid

Van Kesteren is tijdens het project vaak verrast door het enthousiasme en de snelheid waarmee de jonge onderzoekers aan het werk gingen. ‘We dachten te beginnen met een workshop van 8 tot 12 jongeren, maar die avond waren we met meer dan 20 jongeren. De dynamiek in de groep, met al die dozen pizza’s op tafel, was fantastisch.’ Ook de diepgang in de gesprekken over de belangrijke toekomstthema’s maakte indruk. ‘Het waren vaak echt mooie gesprekken en dat had alles te maken met de diepgang en de holistische blik die de jongeren inbrachten. Het thema ging ook steeds meer leven.’

De jonge onderzoekers maakten ook deel uit van een leernetwerk met betrokken partijen zoals kennisinstellingen, werkgevers, belangengroeperingen, en overheid, dat als doel had om inzichten te delen, van elkaar te leren en gezamenlijk oplossingsrichtingen te formuleren.

‘Ze groeiden echt in hun rol aan tafel en tijdens meerdere bijeenkomsten hebben ze ook een presentatie gegeven. De participatie van de jonge onderzoekers werd door de leernetwerkleden als heel waardevol gezien. Ook waren de jonge onderzoekers en de jongeren die meededen aan de workshops zelf heel positief. ‘We gaan op een andere manier nadenken over onze toekomst’, was een van de reacties na afloop. Van Kesteren: ‘Het onderzoek en deze manier van samenwerken met jongeren heeft veel gebracht. Ik zou collega-onderzoekers dit zeker aanraden. Maar jongerenparticipatie vraagt wel om veel tijd, een gedegen voorbereiding en instelling. Dan pas kom je tot een gelijkwaardige samenwerking waarbij jongeren zich vrij voelen om hun stem te laten horen’.

Het eindrapport wordt vertaald in 2 toegankelijke brochures over de toekomstdroom en toekomstpaden zoals geschetst door de jongeren.

3 tips voor onderzoek met, voor en door jongeren

  1. Integreer jongeren als mede-onderzoekers: werk samen met hen bij planning, uitvoering en interpretatie van het onderzoek.
  2. Neem toekomstperspectief expliciet mee: laat jongeren reflecteren op hoe de onderzoeksthema’s hun eigen toekomst en keuzes beïnvloeden. Dit versterkt de relevantie van het onderzoek en hun maatschappelijke vorming.
  3. Balanceer autonomie en begeleiding; bied duidelijke kaders, maar geef jongeren ruimte om inhoud, vorm en besluitvorming actief mede vorm te geven.